هشتم و نهم ربیع الاول ۲۶۰ هجری قمری در سامراء چه گذشت؟

 

حکومت عباسی از مدت ها پیش براساس سخن رسول الله(ص) و امامان معصوم(ع) مبنی بر اینکه 'مهدی فرزند حسن بن علی الهادی است'، امام یازدهم را زیر نظر داشت و مراقب بود تا فرزندی از ایشان نماند، ولی . . .

 

نهم ربیع الاول، نه تنها نخستین روز امامت امام عصر(ع) است، بلکه آغاز دوره‏ای حیاتی و مهم در تاریخ شیعه نیز به شمار می آید.

 

شهادت امام عسکری(ع)

 

روز جمعه، هشتم ربیع الاول سال 260 هـ.ق، امام حسن عسکری(ع) پس از اینکه نماز صبح را خواندند، بر اثر زهری که 8 روز قبل معتمد به ایشان خورانده بود، به شهادت رسید. این حادثه در شرایطی روی داد که امام یازدهم افزون بر اینکه مانند پدران خود زمینه را برای غیبت آماده کرده بود، شب پیش از شهادت شان، دور از چشم مأموران خلیفه، نامه های بسیاری به شهرهای شیعه نشین فرستادند.

 

خبر شهادت امام در سراسر شهر سامرا پیچید و مردم به احترام ایشان عزاداری کردند. به گفته مورخان، در روز شهادت امام، سامرا به صحرای قیامت تبدیل شده بود.

 

نماز امام مهدی(عج) بر پیکر پدر

 

حکومت عباسی از مدت ها پیش براساس سخن رسول الله(ص) و امامان معصوم(ع) مبنی بر اینکه "مهدی فرزند حسن بن علی الهادی است"، امام یازدهم را زیر نظر داشت و مراقب بود تا فرزندی از ایشان نماند، ولی امام یازدهم با پنهان نگه داشتن خبر ولادت فرزندش این نقشه را باطل کرده بود.

 

"عثمان بن سعید عمری" به نمایندگی از حجت بن الحسن(ع) متصدی غسل و کفن و دفن حضرت شد و براساس گفته شیخ صدوق، خود امام زمان(ع) با کنار زدن عمویش "جعفر" که قصد نمازگزاردن داشت، بر بدن پدر بزرگوارش نماز خواند.

 

آغاز دوران امامت امام مهدی(عج)

 

پس از شهادت امام کم کم خبر فرزندی به نام "م ح م د" که همان مهدی موعود است پخش شد. عباسیان که بر مبنای حدیث نبوی منتظر چنین فرزندی بودند به دنبال پیدا کردن و به شهادت رساندن حضرت بودند؛ اما تلاش چندباره خلیفه عباسی برای یافتن امام مهدی(ع) به نتیجه نرسید.

 

نایبان خاص

 

عثمان بن سعید، نائب اول امام بود و با آغاز غیبت ولی عصر(ع) توقیعات حضرت را به شیعیان می رساند. از همین زمان بود که شیعیان برای نخستین بار طعم غیبت را چشیدند. آغاز غیبت صغرا مصادف با آغاز امامت حضرت مهدی(ع) بود تا مردم آرام آرام با مفهوم تلخ و دردناک غیبت آشنا شده، بتوانند تا آن زمان که به اشتباه خود پی می‌برند و به وظایف خود در برابر امامان آگاه می‌شوند، همچنان دیندار بمانند.

 

در دوران غیبت صغرا 4 نایب خاص، امر وساطت میان امام(ع) و شیعیان را به عهده داشته و چنان‌که خواهیم دید، همه آنها معروف و سرشناس بوده‌اند. آنان احکام دین را از وجود اقدس امام زمان(ع) گرفته و در اختیار شیعیان می‌گذاشتند. سؤالات [کتبی و شفاهی] ایشان را به حضور امام زمان(ع) برده و سپس پاسخ را به شیعیان می‌رسانیدند و همچنین، وجوه شرعی شیعیان را با وکالتی، که از امام داشتند، می‌گرفتند و یا به حضرت تحویل می‌دادند یا با اجازه ایشان به شکل شرعی مصرف می‌کردند.

 

این نایبان چهارگانه، جمعی بودند که امام حسن عسکری(ع) در زمان حیات خود عدالتشان را تأیید فرمود و همه را به عنوان امین امام زمان(ع) معرفی کرد و بعد از خود، ناظر املاک و متصدی کارهای خویش گردانید، و آنها را با نام و نسب به مردم معرفی نمود. این افراد ـ به اعتراف معاصران شیعه و سنی خود ـ همگی دارای "حسن سابقه"، "وثاقت"، "فهم و بصیرت" و "درایت" بودند و در میان مردم به "راستگویی"، "امانتداری" و "عظمت" شهرت داشتند.